معماری اسلامی

هنر اولیه اسلامی و معماری مساجد

مترجم : گروه معماری مشاور

اسلام چیست؟

اسلام جوانترین مذاهب بزرگ جهان است که در قرن هفتم پس از میلاد توسعه یافته است. ایمان حول محور پیام های خدا (الله کلمه عربی برای خدا است) است که توسط پیامبری به نام محمد ( صلی الله علیه و آله وسلم ) از طریق واسطه ای به نام فرشته جبرئیل دریافت شده است. مسلمان پیرو اسلام است. مسلمانان بر این باورند که اسلام تنها ایمان واقعی و اصیل است و سعی شده است که خداوند قبلاً به شکل واقعی خود از طریق آدم، نوح، ابراهیم، ​​موسی و عیسی نازل شود. با این حال، از طریق مغالطه های انسانی، پیام ها تحریف شدند. جدیدترین پیام های خداوند به حضرت محمد (ص) در رساندن پیام به مردم موفق شد. بنابراین، اسلام بخشی از سنت یهودی و مسیحی است. شما می توانید در مورد برخی از اعمال اساسی اسلام در اینجا بخوانید.

بسیاری از هنر اسلامی کاربردی است: سفال، فلزکاری، ساختمان و غیره به دلیل ممنوعیت ساختن تصاویر واقعی از موجودات زنده (حیوانات و به ویژه انسان). این در درجه اول به این دلیل است که اسلام معتقد است که هر گونه نمایشی از کار خدا ناقص است و از این رو شرم آور است. در نتیجه هنر اسلامی سعی در تقلید/تصویر هیچ موجود زنده ای ندارد. به گفته حضرت محمد (ص) از این هم فراتر می رود: هنرمندانی که سعی می کنند هنر واقع گرایانه خلق کنند (مثلاً نقاشی ها و مجسمه های زندگی مانند) در تلاش برای "آفرینش" زندگی هستند و به دلیل تلاش برای شبیه شدن به خدا در جهنم مجازات سختی خواهند دید.

هنر اولیه اسلامی: خلافت ها (سلسله های سیاسی/مذهبی)

اصطلاح چتر «هنر اسلامی» سایه بسیار بزرگی می‌افکند که چندین قاره و بیش از ده‌ها قرن را در بر می‌گیرد. بنابراین برای درک آن، ابتدا باید آن را به بخش هایی تقسیم کنیم. یکی از راه‌های متوسط ​​است - مثلاً سرامیک یا معماری - اما این روش طبقه‌بندی مستلزم بررسی آثاری است که سه قاره را در بر می‌گیرند. جغرافیا ابزار دیگر سازماندهی است، اما مرزهای سیاسی مدرن به ندرت با مرزهای دولت های اسلامی گذشته مطابقت دارد.

راه حل رایج این است که به جای آن، خلافت های تاریخی (دولت هایی که توسط کسانی اداره می شوند که مدعی حکومت مشروع اسلامی هستند) یا سلسله ها در نظر گرفته شوند. اگرچه این تمایزات مفید هستند، اما باید در نظر داشت که این گروه‌های مجزا نیستند که سبک خاصی از آثار هنری را تولید کنند. هنرمندان در طول قرون متاثر از مبادله کالاها و اندیشه ها بوده اند و از یکدیگر تأثیر پذیرفته اند.

اسلام بلافاصله پس از رحلت پیامبر اسلام به سرعت گسترش یافت. در زمان خلافت امویان، اولین سلسله اسلامی، دمشق پایتخت شد و امپراتوری غرب و شرق را گسترش داد.

نیازهای فوری این دین جدید شامل مکان هایی برای عبادت (مساجد) و کتب مقدس (قرآن) برای انتقال کلام خدا بود. بنابراین، طبیعتاً بسیاری از اولین پروژه‌های هنری شامل مساجد زینتی بود که مؤمنان می‌توانستند در آنجا جمع شوند و قرآن‌هایی را با خط زیبا بخوانند. از آنجا که اسلام هنوز یک دین بسیار جدید بود، واژگان هنری خود را نداشت، و اولین آثار آن به شدت تحت تأثیر سبک های قدیمی در منطقه بود. مهمترین این منابع، سنت قبطی مصر و سوریه امروزی، با تاک‌های طوماری و نقوش هندسی، فلزکاری و صنایع دستی ساسانی از عراق کنونی با ویژگی‌های ریتمیک و گاه انتزاعی‌شان، و موزاییک‌های بیزانسی که تصاویری انتزاعی از گیاهان و حیوانات را به تصویر می‌کشد، بود.

این عناصر را می‌توان در نخستین آثار شاخص دوره امویان مشاهده کرد که مهم‌ترین آنها قبه الصخره در اورشلیم است. این بنای تاریخی خیره کننده عناصر قبطی، ساسانی و بیزانسی را در برنامه تزئینی خود گنجانده است و تا به امروز شاهکار معماری اسلامی باقی مانده است.

شایان ذکر است، تنها یک نسل پس از پیدایش این دین، تمدن اسلامی بنای باشکوه و البته منحصر به فردی را پدید آورده بود. در حالی که قبه الصخره اثری تأثیرگذار در نظر گرفته می شود، شباهت چندانی با انبوه مساجد ایجاد شده در بقیه دوران خلافت ندارد. ذکر این نکته ضروری است که قبه الصخره یک مسجد نیست، بلکه زیارتگاهی است برای یادآوری یک رویداد مهم در دین اسلام. طرح متداول تری بر اساس خانه پیامبر برای اکثریت قریب به اتفاق مساجد در سراسر شبه جزیره عرب مورد استفاده قرار گرفت. شاید قابل توجه ترین آنها مسجد بزرگ کوردوبا (784-786) در اسپانیا باشد که مانند گنبد صخره، ادغام سبک های فرهنگ موجود را نشان می دهد که در آن ایجاد شده است.

مسجد کوردوبا، اسپانیا، قرن هشتم. معماری این مسجد با ساختن کلیسایی در وسط مسجد پس از فتح آن توسط مسیحیان در قرن سیزدهم "Reconquista" به شدت تغییر کرد. این کلیسا در قرن شانزدهم ساخته شد.

انقلاب عباسیان در اواسط قرن هشتم به سلسله اموی پایان داد و سلسله عباسی را در سال 750 تأسیس کرد. خلافت جدید توجه خود را به سمت شرق معطوف کرد و پایتخت های فرهنگی و تجاری را در بغداد و سامرا در عراق ایجاد کرد.

خاندان عباسی به وفور اشیاء تزئینی سنگ، چوب و سرامیک تولید می کردند. صنعتگران در سامرا روش جدیدی را برای حکاکی سطوح ایجاد کردند که به شکل‌های خمیده و گیاهی (به نام arabesques) امکان‌پذیر بود که به طور گسترده مورد استفاده قرار گرفت. در تزئینات سرامیکی نیز پیشرفت هایی صورت گرفت. استفاده از نقاشی براق (که به ظروف سرامیکی درخشندگی فلزی می بخشد) در مناطق اطراف رایج شد و قرن ها به طور گسترده روی کاشی استفاده می شد. در مجموع، عصر عباسی یک دوره مهم انتقالی بود که سبک ها و فنون را در سرزمین های دوردست اسلامی منتشر کرد.

امپراتوری عباسی با استقرار و افزایش قدرت سلسله‌های نیمه خودمختار در سراسر منطقه تضعیف شد تا اینکه بغداد سرانجام در سال 1258 سرنگون شد. به عنوان یک موجودیت متحد شوند.

معماری مسجد

از اندونزی تا بریتانیا، این مسجد در اشکال مختلف آن ساختمان اساسی اسلامی است. مسجد، مسجد به زبان عربی، محل تجمع مسلمانان برای نماز است. مسجد به معنای «محل سجده» است. اگر چه بیشتر نمازهای پنجگانه ای که در اسلام مقرر شده است، می توانند در هر جایی اقامه شوند، اما همه مردان باید برای نماز ظهر جمعه در مسجد جمع شوند.

مساجد همچنین در طول هفته برای نماز، مطالعه یا صرفاً به عنوان مکانی برای استراحت و تفکر استفاده می شود. مسجد اصلی یک شهر که برای نماز جمعه استفاده می شود مسجد جامی است که در لغت به معنای «مسجد جمعه» است، اما گاهی اوقات در انگلیسی به آن مسجد جماعت نیز می گویند. سبک، چیدمان و تزیین یک مسجد می تواند در مورد اسلام به طور کلی و همچنین در مورد دوره و منطقه ای که مسجد در آن ساخته شده است، چیزهای زیادی به ما بگوید.

خانه حضرت محمد را اولین مسجد می دانند. خانه او، در مدینه در عربستان سعودی امروزی، یک خانه معمولی به سبک عربی قرن هفتمی بود، با یک حیاط بزرگ که توسط اتاق‌های طولانی احاطه شده بود که توسط ستون‌ها پشتیبانی می‌شدند. این سبک به مسجد هیپوستیکی به معنای «ستون‌های زیاد» معروف شد. اکثر مساجد ساخته شده در سرزمین های عربی برای قرن ها از این سبک استفاده می کردند.

ویژگی های مشترک

معماری یک مسجد به شدت با سنت های منطقه ای زمان و مکانی که در آن ساخته شده شکل گرفته است. در نتیجه، سبک، چیدمان و دکوراسیون می تواند بسیار متفاوت باشد. با این وجود، به دلیل کارکرد مشترک مسجد به عنوان مکان اقامه نماز جماعت، ویژگی های معماری خاصی در مساجد سراسر جهان نمایان می شود.

صحن (حیاط)

اساسی ترین ضرورت معماری مسجد جماعت این است که بتواند کل جمعیت مرد یک شهر یا شهرستان را در خود جای دهد (خانم ها از شرکت در نماز جمعه استقبال می کنند، اما الزامی به این کار ندارند). برای این منظور، مساجد جماعت باید یک نمازخانه بزرگ داشته باشند. در بسیاری از مساجد این صحن به صحن باز متصل است که به آن صحن می گویند. در داخل حیاط اغلب چشمه‌ای می‌بینید که آب‌های آن هم در زمین‌های گرم مهیج است و هم برای وضو (پاکسازی مراسم) قبل از نماز مهم است.

محراب ( طاقچه )

یکی دیگر از عناصر ضروری معماری مسجد، محراب است - طاقچه ای در دیوار که جهت مکه را نشان می دهد و همه مسلمانان به سمت آن نماز می خوانند. مکه شهری است که حضرت محمد (ص) در آن متولد شد و خانه مهم ترین زیارتگاه اسلامی، کعبه است. جهت مکه را قبله می گویند و به دیواری که محراب در آن قرار گرفته دیوار قبله می گویند. مهم نیست که مسجد کجا باشد، محراب آن جهت مکه را نشان می دهد (یا به همان سمتی که علم و جغرافیا توانسته است آن را قرار دهد). بنابراین محراب در هند در غرب و محراب مصر در شرق خواهد بود. محراب معمولاً یک طاقچه نسبتاً کم عمق است، همانطور که در مثال مصر در بالا آمده است. در مثالی از اسپانیا که در سمت راست نشان داده شده است، طاقچه themihrab به شکل یک اتاق کوچک است، این نادرتر است.

منبر 

منبر اغلب روی دیوار قبله سمت راست محراب قرار دارد. منبر منبری است که از آن خطبه نماز جمعه ایراد می شود. منبرهای ساده از یک پله کوتاه تشکیل شده‌اند، اما نمونه‌های دقیق‌تر ممکن است راه پله را با پانل‌های مزین، درها و یک منبر سرپوشیده در بالا محصور کنند.

مناره (برج)

یکی از بارزترین جنبه‌های معماری مسجد، مناره است، برجی که در مجاورت یا چسبیده به مسجد است که از آنجا اذان می‌گویند. مناره ها اشکال مختلفی دارند - از مناره مارپیچ معروف سامرا گرفته تا مناره های بلند و مدادی در ترکیه عثمانی. این مناره نه تنها در طبیعت کاربردی است، بلکه به عنوان یادآور بصری قدرتمندی از حضور اسلام است.

قبا (گنبد)
بیشتر مساجد دارای یک یا چند گنبد هستند که در عربی قبا نامیده می شود. در حالی که گنبد مانند محراب یک نیاز آیینی نیست، اما در داخل مسجد دارای اهمیت است - به عنوان نمادی از طاق بهشت. دکوراسیون داخلی یک گنبد اغلب بر این نمادگرایی تأکید می کند و از نقوش پیچیده هندسی، ستاره ای یا گیاهی برای ایجاد الگوهای نفس گیر برای ایجاد هیبت و الهام بخشی استفاده می کند. برخی از انواع مساجد گنبدهای متعددی را در معماری خود گنجانده اند (مانند مسجد سلیمانیه عثمانی که در بالای صفحه نشان داده شده است)، در حالی که برخی دیگر فقط یکی را نشان می دهند. در مساجدی که تنها یک گنبد دارند، همواره بر دیوار قبله که مقدس‌ترین بخش مسجد است، دیده می‌شود. مسجد بزرگ قیروان، در تونس (در تصویر نیست) دارای سه گنبد است: یکی بالای مناره، یکی بالای ورودی نمازخانه و دیگری بالای دیوار قبله.

دیوار قبله با محراب و منبر خود، از آنجایی که کانون جهت نماز است، اغلب زیباترین محوطه یک مسجد است. تزئینات غنی دیوار قبله در این تصویر از محراب و منبر مسجد سلطان حسن در قاهره، مصر آشکار است (به تصویر بالاتر در صفحه مراجعه کنید).

اثاثیه

عناصر تزئینی دیگری نیز در بیشتر مساجد مشترک است. به عنوان مثال، اغلب در بالای محراب، یک خط خطی بزرگ یا یک کارتوش با کتیبه‌ای برجسته ظاهر می‌شود. در بیشتر موارد کتیبه های خوشنویسی نقل قول از قرآن است و اغلب شامل تاریخ وقف بنا و نام متولی است. یکی دیگر از ویژگی های مهم تزئین مسجد، چراغ های آویز است که در عکس مسجد سلطان حسن نیز قابل مشاهده است. نور یکی از ویژگی‌های ضروری مساجد است، زیرا نمازهای اول و آخر یومیه قبل از طلوع و بعد از غروب خورشید برپا می‌شود. قبل از برق، مساجد را با چراغ نفتی روشن می کردند. صدها چراغ از این قبیل که در داخل یک مسجد آویزان شده بودند، منظره‌ای درخشان ایجاد می‌کردند که نور ملایمی از هر یک می‌تابید و خط و تزئینات دیگر روی سطوح چراغ‌ها را برجسته می‌کرد. اگرچه لامپ‌ها بخشی دائمی از ساختمان مسجد نیستند، اما لامپ‌ها، همراه با وسایل دیگر مانند فرش، جنبه‌ای مهم – هرچند زودگذر – از معماری مسجد را تشکیل می‌دهند.

ویژگی های دیگر

بیشتر مساجد تاریخی ساختمان های مستقلی نیستند. بسیاری از مؤسسات خیریه مانند سوپ آشپزی، بیمارستان ها و مدارس را تشکیل می دهند. برخی از مراجعان مسجد نیز ترجیح دادند مقبره خود را به عنوان بخشی از مجموعه مسجد خود قرار دهند. وقف مؤسسات خیریه یکی از جنبه های مهم فرهنگ اسلامی است که بخشی از آن به دلیل رکن سوم اسلام است که از مسلمانان می خواهد تا بخشی از درآمد خود را به فقرا اهدا کنند.

راه اندازی مسجد به عنوان یک عمل خداپسندانه از سوی یک حاکم یا دیگر متولیان ثروتمند تلقی می شود و معمولاً نام مراجعین در تزئینات خوشنویسی مساجد گنجانده می شود. چنین کتیبه هایی نیز اغلب تقوا و سخاوت حامی را ستایش می کنند. به عنوان مثال، محراب اکنون در موزه هنر متروپولیتن این کتیبه را دارد:

و او [پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم] می فرماید: «کسی که برای خدا مسجدی، حتی به اندازه لانه پرنده ای، از روی تقوا بسازد، [خداوند برای او قصری در بهشت ​​می سازد]. ”

حمایت از مساجد نه تنها یک عمل خیرخواهانه بود، بلکه مانند حمایت معماری در همه فرهنگ ها، فرصتی برای خودسازی بود. خدمات اجتماعی متصل به مساجد سلاطین عثمانی از گسترده ترین نوع خود هستند. در ترکیه عثمانی مجموعه اطراف یک مسجد را kulliye می نامند. کلبه مسجد سلطان سلیمان در استانبول نمونه بارز این پدیده است که شامل یک آشپزخونه، یک بیمارستان، چندین مدرسه، حمام عمومی و یک کاروانسرا (شبیه به خوابگاه مسافران) است. این مجموعه همچنین شامل دو مقبره برای سلطان سلیمان و اعضای خانواده اش است.